Iedereen heeft weleens stress en dat is helemaal niet verkeerd. Kortdurende, acute stress heeft zelfs een positieve werking op je gezondheid. Een bepaalde mate is nodig om goed te kunnen functioneren. Het zorgt ervoor dat jouw lichaam in beweging komt. Van chronische stress kun je echter wel ziek en moe worden. In deze blog gaan we in op deze vormen van stress en wat er gebeurt in je lichaam.
Hoe onstaat stress?
Van oorsprong is stress méér dan handig: het is een oeroud overlevingssysteem dat ons helpt snel en automatisch te reageren in bedreigende situaties. Van oudsher kan ons lichaam drie keuzes maken om te overleven:
- Vluchten
- Vechten
- Verstijven
Ons lichaam reageert nog steeds hetzelfde als in de oertijd, al zal er niet snel meer een leeuw of beer voor je staan. Vandaag de dag hebben we andere ‘stressoren’. Goed om te weten: alles wat het lichaam uit balans kan brengen, noemen we een stressor.
Lichamelijke processen bij stress
Als er sprake is van een stresssituatie dan maakt het lichaam adrenaline aan (en komt er energie vrij). Het volgende gebeurt: de bloeddruk en hartslag gaan omhoog, er wordt energie uit glucose vrijgemaakt, spieren spannen aan, haren gaan rechtop staan, zintuigen worden scherper, de pijngevoeligheid daalt en er is verminderde bloedtoevoer naar de darmen. Het lichaam wordt voorbereid op een gevecht of om op de vlucht te slaan.
Wanneer de stress situatie onder controle is, maakt je lichaam endorfine aan. Dit brengt het lichaam terug in de “normale” stand en zorgt voor reparatie, opbouw en rust. Endorfine brengt het “feel good” gevoel terug in het lichaam en het herstel kan beginnen. Zie de groene lijn in onderstaande grafiek.
Acute stress
Zoals hierboven is beschreven, staat de groene lijn voor acute stress. Je stressniveau stijgt dan naar grote hoogte door de aanmaak van adrenaline. Vervolgens neemt het stressniveau weer af en maak je endorfine aan. Je lichaam is klaar voor herstel. Luister muziek, ga sporten, wandelen, mediteer, doe ademhalingsoefeningen of doe iets waar jij heel blij van wordt om dit herstel te stimuleren. Er bestaat wetenschappelijk bewijs dat 15 minuten wandelen in de natuur een goede remedie is om stress te verlagen.
Chronische stress
Stress vormt pas een probleem als het chronisch wordt. Het lichaam herstelt niet meer en heeft continu adrenaline nodig (zie de rode lijn in de grafiek). Omdat jouw lichaam dat niet aankan gaat het i.p.v. adrenaline het hormoon cortisol aanmaken. Cortisol regelt dat de bloedsuikerspiegel stijgt en je stofwisseling een tandje bijzet. Daardoor komt er meer energie vrij om in een stressvolle situatie juist te reageren.
Heb je last van chronische stress? Dan is jouw cortisolniveau ook chronisch verhoogd. Je lichaam beknibbelt in dat geval op onderhoud aan het immuunsysteem, waardoor je op den duur kwetsbaarder wordt voor ziektes. Ook kun je een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk krijgen, wat weer schadelijk is voor hart en bloedvaten. Cortisol verdringt daarnaast de aanmaak van andere hormonen.
Symptomen chronische stress
Griep, moeheid en verkoudheid volgen elkaar steeds sneller op. Je wordt somberder en het leven voelt zwaarder. Je probeert door te zetten en wat ‘extra gas te geven’, maar vervolgens:
- Gaat je energiepeil nog verder omlaag.
- Kun je je steeds slechter concentreren.
- Raken je hormonen uit balans, wat van invloed kan zijn op je slaap. Je komt moeilijk in slaap of bent midden in de nacht ineens klaar wakker.
- Heb je weinig controle over je emoties, irritatie en tranen zitten je hoog.
- Ben je prikkelbaarder (kort lontje).
- Heb je ineens fysieke klachten.
Dit zijn allemaal tekenen van chronische stress, waardoor je je fysiek, mentaal en emotioneel steeds slechter zal voelen. Een burn-out is de eindfase van langdurige chronische stress.
Stress verminderen
Waar komt jouw stress vandaan? Kun je bepaalde dingen anders doen om de hoeveelheid stress te verminderen? Dit is van belang om hierachter te komen om een eventuele burn-out te voorkomen. Ontspan op je eigen manier. Voor de één is dit sporten en bewegen, de ander gaat lekker de natuur in of pakt een (oude) hobby op. Probeer grip te krijgen op je eigen energie.
Wat je beter niet kunt doen is lang en intensief sporten (langer dan een uur). Hierdoor stijgt jouw cortisolgehalte weer en die wil je juist laten dalen. Ook cafeïne kun je beter vermijden. Cafeïne-houdende dranken verhogen ook de hoeveelheid cortisol in je lichaam (cola en zwarte thee horen hierbij). Beperk de inname tot maximaal 1-2 kopjes per dag.
Doe dus vooral dingen waar je blij van wordt en energie van krijgt. Wees lief voor jezelf! Leef gezond met aandacht voor voeding, slaap, beweging en ontspanning. Lukt het je niet om de hoeveelheid stress te verminderen? Zoek dan hulp!
Neem zelf de regie
Is het een uitdaging om jouw medewerkers met plezier aan het werk te houden? En wil je weten hoe je bijdraagt aan fitte medewerkers die langer inzetbaar zijn?
